Ama ne zaman, kimin için yazıldıkları, ilk kimin tarafından seslendirildikleri, hatta Bach hayatta iken seslendirilip seslendirilmedikleri meçhuldür.
Genel kanaate göre parçalar, muhtemelen, Bach’ın 1717-1723 yıllarında saray besteciliği yaptığı Cöthen Prensliği’nde yazıldı.
Bach’ın mürekkep ve karga kanadı ile yazdığı orijinal beste de kayıp. Müzisyenlerin bugün kullandığı notalar Bach’ın ikinci eşi Anna Magdalena’nın (1701-1760) orijinalinden kopyaladığı el yazmasıdır.
Bach, yaşarken Mozart veya Beethoven veya yaşıtı Handel gibi ünlü olmadı. Hayatını Viyana, Paris veya Londra gibi müzik merkezlerinde değil, daha o zaman Almanya olmayan Almanya’nın taşrasında geçirdi. Bestelerinin büyük bir bölümü yaşarken basılmadı bile.
Öldükten sonra müziği iyice gözden düştü. Bach’ı müzik dünyasına geri getiren Felix Mendelssohn (1809-1847) oldu. Mendelssohn’un 1829’da Berlin’de sahneye koyduğu, İsa’nın son saatlerini anlatan St. Matthew oratoryosu sansasyonel bir başarı yakaladı. Bach’ın eserlerinin basılması ve icra edilmesine yol açtı.
Çello süitleri de ölümden dönen besteler arasındaydı. Ama tipik olmayan bir iş sayıldılar ve egzersiz müziği olarak kullanıldılar.
Süitleri klasik müzik repertuvarının en popüler parçalarından biri yapan İspanyol çellist Pablo Casals’dır (1876-1973).
Casals küçük yaşta müziğe başladı ve sekiz yaşında çelloyu seçti. Barselona’da konservatuar öğrencisi iken bir üçlü ile kafelerde çalmaya başladı. On yedi yaşına geldiğinde İspanyanın en ünlü müzisyenlerinden biri olmuştu.
On bir yaşında bir gün Casals babası ile birlikte Barcelona’da bir yetişkin çellosu satın almak için alışverişe çıktı.
Çello alındıktan sonra baba oğul Ramblas’ın yan sokaklarında çello müziği aranmaya çıktılar.
Casals bir dükkânda üzerinde Fransızca Johann Sebastian Bach Tarafından Yazılmış Altı Viyolonsel Sonat veya Suit’i yazılı bir nota defteri buldu. Defter o kadar eski idi ki kâğıdı tütün rengini almıştı.
Bach viyolonsel için beste mi yapmıştı?
Casals defterin kapağını açtı ve göz göze geldiği müzikle arasında ölünceye kadar sona ermeyecek bir tutku başladı.
Eve gittikten sonra on iki yıl her gün Bach’ın süitlerini çalıştı ta ki halkın önünde çalacak cesareti buluncaya kadar. Ve hayatta kaldığı sürece her gün kendi kendine süitlerden birini çaldı.
Casals’dan önce çello önemli bir solo enstrüman sayılmıyordu ve çellistlerin konser salonlarını doldurduğu vaki değildi. Casals’ın çello süitlerini keşfi ve onları meşhur etmesi ile ilgili bir kitap* yazan Eric Siblin’in sözleri ile “Casals çelloyu baştan yarattı.”
Casals çello süitlerini ilk defa 1936’da, İspanya iç savaşı başladıktan dört ay sonra kayda almaya başladı. Bugün Amazon’da Casals’ın kayıtları dâhil 100 civarında CD bulabilirsiniz.
Bendeki Rus çellist Mstislav Rostropovich’in (1927-2007) 1995’te doldurduğu kayıttır. En çok Birinci Süiti ve Rostropovich’in “solo çello için senfoni” olarak tarif ettiği Altıncı’yı seviyorum.
Matematik, müzik olsaydı Bach’ın müziği olurdu.
*The Cello Suits/ Eric Sibling. Türkçesi yok.
